- Inspekcja Handlowa skontrolowała produkty zarejestrowane takie jak Szynka szwarcwaldzka, Ser koryciński czy Kiełbasa lisiecka.
- Inspektorzy sprawdzili 272 partie produktów, mieli zastrzeżenia do 14 proc.
- Nieprawidłowości dotyczyły zarówno składu, jak i oznakowania.
Na półkach sklepowych można czasem znaleźć tzw. produkty chronione. Wytwarza się je w sposób tradycyjny na określonym obszarze i są one zarejestrowane przez Komisję Europejską. Aktualnie polskich produktów zarejestrowanych jest 42. Wyróżniamy następujące kategorie chronionych oznaczeń:
ChNP (Chroniona Nazwa Pochodzenia) – produkty w całości wytwarzane w konkretnym regionie lub miejscu. Ich nazwa jest zastrzeżona i nie może być używana dla artykułów spożywczych gdzie indziej lub według innych receptur. Swoją jakość i cechy charakterystyczne zawdzięczają warunkom przyrodniczym i kulturowym regionu. Przykładem może być oscypek, jagnięcina podhalańska, wiśnia nadwiślańska czy fasola „Piękny Jaś”.
ChOG (Chronione Oznaczenie Geograficzne) – jeden etap produkcji musi odbywać się w ściśle określonym obszarze. Przykładem może być Kiełbasa Lisiecka – wytwarzana jest w gminach Liszki i Czernichów, ale mięso może być pozyskiwane z innych regionów. Jako Chronione Oznaczenie Geograficzne jest zarejestrowany również rogal świętomarciński.
GTS (Gwarantowana Tradycyjna Specjalność) – produkty chronione ze względu na tradycyjny sposób produkcji, skład lub wykonanie z tradycyjnych surowców. Mogą być produkowane na całym terenie kraju, który składa wniosek o rejestrację. Polskim przykładem jest olej rydzowy czy kiełbasa jałowcowa staropolska.
Kontrola IH
Inspekcja Handlowa sprawdziła produkty posiadające chronione oznaczenia. Kontrola odbyła się w 81 placówkach w całym kraju, większość z nich należała do sieci handlowych. Inspektorzy sprawdzali jakość artykułów spożywczych, ich skład, oznakowanie, a także zwrócili uwagę na ich prezentację w sklepie. Stwierdzili nieprawidłowości w przypadku 38 spośród 272 badanych partii. Ze względu na skład najczęściej kwestionowali produkty mięsne. Nieprawidłowości dotyczyły między innymi wyższej zawartości soli, tłuszczu lub wody w stosunku do wartości deklarowanych. Na przykład zawartość soli w szynce szwarcwaldzkiej (ChOG) czy kiełbaskach Norymberskich parzonych do grillowania i smażenia była wyższa, z kolei w serze korycińskim z czarnuszką było 51,2 proc. wody, choć zgodnie ze specyfikacją zawartą we wniosku o rejestrację powinno jej być mniej niż 48 proc.
Kolejne nieprawidłowości dotyczyły oznakowania. Najczęściej brakowało informacji o wartości odżywczej lub była ona niewłaściwie przedstawiona – w języku obcym, nieczytelna lub zaprezentowana niezgodnie z przepisami. Zdarzały się również rozbieżności pomiędzy informacjami zawartymi na etykiecie producenta i etykiecie doklejonymi przez personel sklepu – na przykład w przypadku sera korycińskiego zawartość tłuszczu podana na etykiecie producenta była niższa, niż na etykiecie sklepu, a zawartość błonnika nie została w ogóle wyszczególniona na etykiecie sklepu, choć była umieszczona na etykiecie producenta. Dwie partie produktów miały oznakowanie sprzeczne ze specyfikacją zawartą we wniosku o rejestrację – na przykład szynka szwarcwaldzka tradycyjnie wędzona zawierała aromat dymu wędzarniczego, choć w nazwie producent zamieścił informację o tradycyjnym wędzeniu.
W trzech przypadkach konsument mógł zostać wprowadzony w błąd przez niewłaściwą ekspozycję w sklepie i zastosowanie nazwy podobnej do nazwy chronionej. Na przykład wyrób „LISIECKA DROBIOWA KG” umieszczony był w ladzie chłodniczej bezpośrednio obok „Kiełbasy Lisieckiej”, posiadającej chronione oznaczenie.
W wyniku kontroli Inspekcja Handlowa skierowała jedną informację do organów nadzoru sanitarnego i cztery do wojewódzkich inspektoratów jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Wszczęła także postępowania administracyjne wobec ośmiu przedsiębiorców, w związku z wprowadzaniem przez nich do obrotu artykułów rolno-spożywczych nieodpowiadających jakości handlowej określonej w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanej przez producenta w oznakowaniu – na przykład wobec sklepu sprzedającego ser koryciński z uwagi na niższą zawartość soli, wyższą zawartość wody i nieprawidłowe oznakowanie czy sprzedawcy sera owczego ze względu na uchybienia w oznakowaniu. Cztery postępowania zakończyły się nałożeniem kar pieniężnych, w czterech odstąpiono od wymierzenia kary.
Masz wątpliwości dotyczące zakupów? Zgłoś je do właściwego Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej.
Informacja z wyników kontroli jakości handlowej produktów posiadających chronione oznaczenia
1. Realizując ustawowy obowiązek ochrony interesów konsumentów, Inspekcja Handlowa w czwartym kwartale 2017 roku przeprowadziła ogólnokrajową kontrolę, której celem była ocena jakości handlowej produktów a także przestrzegania zasad obrotu produktami z oznaczeniami ChNP (Chroniona Nazwa Pochodzenia), ChOG (Chronione Oznaczenie Geograficzne), GTS (Gwarantowana Tradycyjna Specjalność) oraz „produkt górski”.
Kontrolą objęto łącznie 81 placówek, w ponad dziewięćdziesięciu procentach należących do sieci handlowych. Różnego rodzaju nieprawidłowości stwierdzono w 28 placówkach (34,6 proc.).
2. Ogółem skontrolowano 272 partie produktów o łącznej wartości 28,6 tys. zł., w tym:
- 160 partii produktów oznaczonych jako ChNP,
- 83 partie oznaczone jako ChOG,
- 28 partii oznaczonych jako GTS,
- 1 partię oznaczoną jako „produkt górski”.
Różnego rodzaju zastrzeżenia wniesiono do 38 partii kontrolowanych produktów (14 proc.) o łącznej wartości 4,12 tys. zł., z czego do:
- 12 partii z uwagi na niewłaściwe cechy fizykochemiczne,
- 26 partii z uwagi na nieprawidłowe oznakowanie.
3. Do badań w laboratoryjnych pobrano próbki z 80 partii produktów, które oceniono w stosunku do specyfikacji zarejestrowanych produktów, obowiązujących przepisów prawa oraz deklaracji zawartych w oznakowaniu tych produktów. Wyniki badań stanowiły podstawę do zakwestionowania 12 partii (15,0 proc.), w tym 7 partii produktów oznaczonych jako ChOG, 4 partii GTS i jednej ChNP. Najczęściej kwestionowano jakość wyrobów mięsnych.
Do nieprawidłowości stwierdzonych w zakresie jakości należały między innymi:
- wyższa zawartość soli, przykładowo w szynce szwarcwaldzkiej (ChOG) stwierdzono 6,66 g/100g przy deklarowanej zawartości 5 g/100 g produktu, a w kiełbaskach Norymberskich parzonych do grillowania i smażenia stwierdzono 2,65 g/100g przy deklarowanej zawartości 1,75 g/100 g produktu, z kolei w duńskim serze pleśniowym z przerostem niebieskiej pleśni „CASTELLO DANABLU DANISH BLUE CHEESE EXTRA CREAMY 60+” (ChOG) stwierdzono 4,25 g/100g przy deklarowanej zawartości 3,2 g/100 g produktu,
- wyższa zawartość tłuszczu, przykładowo w innej szynce szwarcwaldzkiej stwierdzono 20,3 przy deklarowanej 13 g/100g produktu,
- wyższa zawartość wody, np. w serze korycińskim z czarnuszką (ChOG) stwierdzono 51,2% wody podczas gdy wymagania w specyfikacji produktu określają jej zawartość na < 48%.
4. W toku kontroli sprawdzono, czy były przestrzegane przepisy w zakresie znakowania, szczególnie zawarte w specyfikacjach ocenianych produktów, a także w rozporządzeniach: 1151/2012 , 1169/2011 , 1337/2013, rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych oraz innych przepisów prawa żywnościowego.
Nieprawidłowe oznakowanie stwierdzono w przypadku 26 partii produktów (9,6 proc. ogółem ocenianych) w tym 15 oznakowanych symbolem ChNP, 9 symbolem ChOG i 2 GTS. Najczęściej wymagań w zakresie oznakowania nie spełniały przetwory mleczne.
Blisko połowa stwierdzonych nieprawidłowości dotyczyła błędów w prezentacji wartości odżywczej produktów. Nieprawidłowości te to:
- brak informacji o wartości odżywczej,
- niezgodny z przepisami sposób prezentacji informacji o wartości odżywczej (niewłaściwa kolejność),
- brak tłumaczenia na język polski informacji o wartości odżywczej produktu, niepełne przetłumaczenie tej i nformacji lub błędy w polskiej wersji językowej,
- rozbieżności pomiędzy informacjami zawartymi na etykiecie producenta i etykiecie naklejonej przez personel sklepu na porcjowanych kawałkach produktów,
- podanie informacji o wartości odżywczej w formacie liniowym w sytuacji kiedy ilość miejsca na opakowaniu pozwalała na zamieszczenie tabeli wartości odżywczej,
- brak określenia „wartość energetyczna/energia” w podanej wartości odżywczej.
Pozostałe nieprawidłowości to:
- brak nazwy środka spożywczego w oznakowaniu zamieszczonym na opakowaniu jednostkowym,
- brak podania w języku polskim informacji „źródło wapnia” (uwidoczniono „source of calcium”),
- brak podania w polskiej wersji językowej pełnego opisu warunków przechowywania produktu po otwarciu opakowania,
- braku wskazania źródła pochodzenia zadeklarowanego w składzie oleju roślinnego określeniem „rzepakowy”,
- błędnie przedstawiona data minimalnej trwałości w postaci „OCT 2018”,
- z uwagi na uwidocznienie dobrowolnych informacje „BEZ WZMACNIACZY SMAKU”, „BEZ BARWNIKÓW”, podczas gdy barwniki oraz wzmacniacze smaku zgodnie z przepisami prawa nie mogą być używane do produkcji makaronów świeżych.
W przypadku dwóch partii produktów stwierdzono rozbieżne oznakowanie w stosunku do specyfikacji zawartej we wniosku o rejestrację danego produktu, tj.:
- dla szynki szwarcwaldzkiej „Schwarzwälder Schinken”, wieprzowej, tradycyjnie wędzonej (ChOG), podano w wykazie składników aromat dymu wędzarniczego, podczas gdy w nazwie wyrobu zmieszczono informację, że jest tradycyjnie wędzony. Z wniosku o rejestrację wynika, że wędzenie powinno się odbywać na zimno, przy użyciu drewna drzew iglastych pochodzących ze Schwarzwaldu,
- dla makaronu z semoliny z pszenicy twardej „Lumaconi Pasta Di Gragnano IGP” (ChOG) podano w wartości odżywczej zawartość węglowodanów 70 g, podczas gdy ze specyfikacji zawartej we wniosku o rejestrację wynika, że: „minimalna wartość odżywcza dla 100 g suchego produktu: (…) węglowodany 73 g”.
W trakcie kontroli stwierdzono także przypadki nieuprawnionego stosowania dla produktów konwencjonalnych oznakowania z wykorzystaniem nazwy chronionej i/lub symbolu unijnego i/lub napisu odpowiadającego danej ochronie, tj. „Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Dotyczyło to trzech partii produktów, tj.:
- produktu o nazwie „LISIECKA DROBIOWA KG” – produkt zakwestionowano z uwagi na wprowadzanie konsumentów w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu, polegającego na uwidocznieniu w miejscu sprzedaży, na wywieszce umieszczonej bezpośrednio przy tym produkcie, nieprawidłowej nazwy „LISIECKA DROBIOWA KG”, oraz z uwagi na prezentację wprowadzającą w błąd, co do faktycznego charakteru, tożsamości i składu poprzez nieodpowiedni sposób ułożenia i miejsce wystawienia produktu, tj. wyeksponowanie w ladzie chłodniczej bezpośrednio obok partii produktu posiadającego chronione oznaczenie geograficzne („Kiełbasa Lisiecka”),
- produktu o nazwie „Ser owczy dojrzewający Grecki, Beesyr ChNP” z uwagi na użycie w oznakowaniu produktu na opakowaniu symbolu unijnego i napisu Chroniona Nazwa Pochodzenia. W trakcie ustaleń pokontrolnych od producenta sera uzyskano wyjaśnienie, że ser Beesyr jest w 100% wyprodukowany z greckiego sera owczego, zgodnie z obowiązującymi wytycznymi certyfikatu Agrocert i, że nazwa sera Beesyr funkcjonuje w Grecji jako Grecki ser owczy lub jako Feta – z tego względu oznaczono ser jak wyżej,
- produktu o nazwie „Ser Iberico pikantny” – nieprawidłowość stwierdzono w miejscu sprzedaży, gdzie na wywieszce dotyczącej środka spożywczego i etykiecie drukowanej przez wagę, dołączonej do opakowania, zamieszczono oznaczenie „Chroniona Nazwa Pochodzenia” wraz z unijnym symbolem odpowiadającym tej ochronie.
5. W toku kontroli sprawdzono również przestrzeganie aktualności terminów przydatności do spożycia i dat minimalnej trwałości, stwierdzając przeterminowanie jednej partii produktu. Nie wniesiono zastrzeżeń do warunków i sposobu przechowywania ocenianych produktów.
6. Całokształt ustaleń kontroli dał podstawę do:
- skierowania pięciu informacji do właściwych terenowo organów urzędowej kontroli żywności (w tym: jednej do organów nadzoru sanitarnego oraz czterech do wojewódzkich inspektoratów jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych),
- wszczęto postępowania administracyjne wobec 8 przedsiębiorców na podstawie art. 40a ust. 1 pkt 3 ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. W czterech przypadkach wymierzono kary administracyjne w związku z naruszeniem wyżejwskazanego przepisu w łącznej wysokości 2 174 zł, w czterech przypadkach odstąpiono od wymierzenia kar pieniężnych.